Στέργιος Τσίρκας, Δήμαρχος Μαραθώνος: “Σαν σήμερα πριν από 196 χρόνια η άγνωστη μάχη στον Μαραθώνα εναντίον των Οθωμανών, που σημάδεψε τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821”.
Η περιοχή του Μαραθώνα όπου οι Έλληνες πολεμιστές του Μιλτιάδη σταμάτησαν το 490 π.Χ τους Πέρσες αποτελεί το σημαντικότερο πεδίο μάχης του αρχαίου κόσμου. Δεν είναι πολύ γνωστό αλλά στην ίδια περιοχή οι επαναστατημένοι Έλληνες σταμάτησαν το 1824 τους Τούρκους σε μια σημαντική μάχη για την ανεξαρτησία.
Η σκληρή μάχη έγινε ανάμεσα σε 3.000 Τούρκους και 600 Έλληνες. Οι επαναστάτες υπό τις εντολές του Γιάννη Γκούρα σημείωσαν μία από τις πιο σημαντικές νίκες του Αγώνα, αν και υστερούσαν αριθμητικά.
Ο πανίσχυρος Ομέρ Πασάς και ο Γιάννης Γκούρας
Στα τέλη Ιουνίου του 1824 ο Ομέρ Πασάς της Καρύστου, ο οποίος ήταν πανίσχυρος στην περιοχή της Εύβοιας και της Ανατολικής Αττικής, στράφηκε κατά της Αθήνας. Την ίδια περίοδο ο Γεώργιος Κουντουριώτης είχε ορίσει φρούραρχο της Ακρόπολης τον οπλαρχηγό Γιάννη Γκούρα. Ο Ομέρ Πασάς αποβιβάστηκε στον Ωρωπό στις αρχές Ιουλίου με 3.000 άντρες, εκ των οποίων οι 2.000 ήταν γενίτσαροι και αφού λεηλάτησε τις γύρω περιοχές κατευθύνθηκε προς την Αθήνα. Ο οπλαρχηγός Γκούρας πληροφορήθηκε το γεγονός, συγκρότησε ένα σώμα από περίπου 600 άντρες και αποφάσισε να αναχαιτίσει τους Οθωμανούς στο Μαραθώνα. Μαζί με τον Γκούρα συμμετείχαν και οι οπλαρχηγοί Μαμούρης, Ρούκης και Πρεβεζιάνος. Στις 3 Ιουλίου στρατοπέδευσε στον Τύμβο της πεδιάδας του Μαραθώνα, γνωρίζοντας ότι αναγκαστικά ο Ομέρ Πασάς θα περνούσε από το σημείο.
Η μάχη και η υπεροχή του Ομέρ Πασά
Στις 5 Ιουλίου 1824 ξεκίνησαν οι πρώτες μάχες. Το πυροβολικό του Ομέρ άρχισε να βάλει κατά των Ελλήνων και στη συνέχεια ανέλαβαν δράση οι γενίτσαροι με το ιππικό. Οι επιθέσεις τους αποκρούστηκαν με πολλές απώλειες, ενώ ο Γιάννης Γκούρας προσπαθούσε να εμψυχώσει τους άντρες του θυμίζοντάς τους τον άθλο των Αθηναίων στο ίδιο πεδίο μάχης 2.000 χρόνια πριν.
Η αντεπίθεση και η ήττα των γενίτσαρων του Ιμπραήμ
Την κρίσιμη στιγμή κι ενώ η μάχη έπαιρνε δραματική τροπή, εμφανίστηκε στο πεδίο της μάχης ο στρατηγός Διονύσιος Ευμορφόπουλος προερχόμενος από την Κόρινθο. Καθώς είχε μάθει για τη μάχη έσπευσε σε βοήθεια μαζί με τους άντρες του, γεγονός που αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων. Τότε ο Γκούρας έδωσε το σύνθημα της αντεπίθεσης και με τη συνεισφορά του χιλίαρχου Ρούκη υποχρέωσαν τους αντιπάλους σε φυγή.
Οι Τούρκοι άφησαν στο πεδίο της μάχης 260 νεκρούς, τον αρχηγό των γενιτσάρων Ιμπραήμ, καθώς και πλούσια λάφυρα, όπλα και δύο σημαίες. Η πεδιάδα του Μαραθώνα, εκεί όπου ο Μιλτιάδης είχε νικήσει το στρατό των Περσών το 490 π.Χ. Η δεύτερη μάχη του Μαραθώνα έγινε στις 5 Ιουλίου 1824 και έληξε, όπως και η πρώτη, με την επικράτηση των ελληνικών όπλων Ο οπλαρχηγός Γιάννης Γκούρας μετά το τέλος της μάχης και μιμούμενος το βάρβαρο επινίκιο έθιμο των Τούρκων, έκοψε τριάντα κεφάλια από τους νικημένους Τούρκους και τα έστειλε στην Αθήνα ως ένδειξη του θριάμβου. Επιπλέον, με επιστολή του προς τους δημογέροντες των Αθηνών χαρακτήρισε τη νίκη του μεγαλύτερη σε ηρωισμό από εκείνη της Γραβιάς στις 8 Μαΐου 1821, διότι «ενίκησαν εκεί όπου ενίκησε πάλαι ποτέ και ο Μιλτιάδης».
Μετά την ήττα του ο Ομέρ Πασάς υποχώρησε με το στρατό του στο Καπανδρίτι, ενώ ο Γκούρας με τον Ευμορφόπουλο επέστρεψαν στην Αθήνα για να ετοιμάσουν την άμυνα της πόλης.
Ο αυταρχικός Γιάννης Γκούρας
Ο σκληροτράχηλος οπλαρχηγός κατά τη διάρκεια της θητείας του ως φρούραρχος της Ακρόπολης, φερόταν με σχεδόν τυραννικό τρόπο στους Αθηναίους, ενώ είχε φυλακίσει πολλούς οι οποίοι δεν συμφωνούσαν με τις πρακτικές του. Με το πρόσχημα της ανυπακοής, τον Ιούνιο του 1823 διέταξε τη δολοφονία του προκρίτου και αγωνιστή Νικολάου Σαρρή. Ο οπλαρχηγός Γιάννης Γκούρας / Wikipedia Ο ίδιος ήταν πολύ φιλόδοξος και τον Νοέμβριο του 1824 πέρασε τον Ισθμό της Κορίνθου ως επικεφαλής στρατιωτικής δύναμης για να βοηθήσει τους «κυβερνητικούς» Στερεοελλαδίτες και νησιώτες στη διαμάχη που είχαν με τους «αντικυβερνητικούς» Πελλοπονήσιους.
Η δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου
Στην Πελοπόννησο ο Γκούρας λεηλάτησε χωριά, ενώ καταδίωξε επιφανείς αντικυβερνητικούς. Αφού διορίστηκε αρχηγός των «Στρατοπέδων της Ανατολικής Ελλάδας» από την κυβέρνηση Κουντουριώτη τον Φεβρουάριο του 1825, στράφηκε εναντίον του πρώην οπλαρχηγού του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι είχε συνάψει μυστική συμφωνία με τους Τούρκους. Στο παρελθόν ο Ανδρούτσος τον είχε μαζί του ως ακόλουθο. Στις 7 Απριλίου 1825 ο Ανδρούτσος συνελήφθη από τους άντρες του Γκούρα και κλείστηκε στην Ακρόπολη. Το βράδυ της 4ης Ιουνίου 1825 οι έμπιστοι του Γκούρα, Μαμούρης, Τριανταφυλλίνας, Θεοχάρης και Παπακώστας σκότωσαν τον Ανδρούτσο αφού τον είχαν βασανίσει. Στη συνέχεια διέδωσαν ότι σκοτώθηκε στην προσπάθεια του να δραπετεύσει.
Ο θάνατος του Γκούρα
Κατά τη δεύτερη φάση της πολιορκίας του Μεσολογγίου επανέλαβε τη δράση του κατά των Τούρκων, ενώ τον Μάιο του 1826 διορίστηκε γενικός αρχηγός των στρατιωτικών δυνάμεων της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Κλείστηκε στην Ακρόπολη κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της από τον Κιουταχή και τη νύχτα της 30ης Σεπτεμβρίου 1826 σκοτώθηκε από τουρκικό βόλι. Την επομένη θάφτηκε μπροστά στον Παρθενώνα….